Problem uzależnienia od leków dość jednoznacznie kojarzy się z koniecznością sięgania po środki przeciwbólowe czy psychotropowe. Niemniej jednak nawet niepozorne produkty lecznicze, jak krople do nosa, mogą okazać się przyczyną nałogu i mogą utrudnić pacjentowi codzienne funkcjonowanie. Na czym polega uzależnienie od kropli do nosa? Jak je rozpoznać? W jaki sposób poradzić sobie z tego typu problemem?

Jakie krople do nosa mogą powodować uzależnienie?

Na rynku farmaceutycznym krople do nosa można podzielić na kilka grup:

• sterydy donosowe, które znajdują zastosowanie głównie przy problemach o podłożu alergicznym np. katar sienny
• ziołowe krople do nosa zawierające m.in. roślinne olejki eteryczne, taniny, żywice, flawonoidy i inne komponenty wspierające odzyskanie drożności dróg oddechowych
• krople donosowe na bazie ksylometazoliny i oksymetazoliny

To właśnie ta ostatnia grupa produktów leczniczych tworzy ryzyko występowania uzależnienia. Substancje te mają za zadanie obkurczać nadmiernie rozszerzone naczynia krwionośne w błonie śluzowej nosa, co powoduje przywrócenie prawidłowe drożności nosa oraz przeciwdziałanie nadmiernemu wydzielaniu wodnistej wydzieliny oddechowej. Niestety, choć krople o działaniu obkurczającym są niezwykle pomocne dla osób z problemami uciążliwego kataru i zatkanych zatok, to długie i nieodpowiedzialne stosowanie może doprowadzić do nałogu u chorego.

W jaki sposób rozpoznać uzależnienie od kropli do nosa?

Przesadne użycie kropli zawierających ksylometazolinę bądź oksymetazolinę, jednakowo pod kątem długości i częstotliwości, daje dość szybko symptomy wskazujące na ewentualne uzależnienie. Krople o działaniu obkurczającym nie powinny być stosowane dłużej niż 7 dni – w przeciwnym razie okazują się szkodliwe dla pacjenta.

Objawy nałogowego stosowania kropli to przede wszystkim nieprawidłowa drożność nosa, która wynika z pominięcia dawki lub przerwy w użyciu produktu. Nos przyzwyczajony do obkurczającego działania substancji czynnej nie jest w stanie właściwie funkcjonować bez uprzedniej aplikacji preparatu. Co więcej, błona śluzowa nosa u osób uzależnionych jest nadmiernie wysuszona i podrażniona. W wyniku tego śluzówka jest bardziej podatna na uszkodzenia (m.in. wywołując drobne krwawienie) oraz mocniej narażona na rozwój chorobotwórczych infekcji. Następstwami uzależnienia mogą być takie dolegliwości jak:

• nieprawidłowy węch i smak,
• nieustannie zatkany nos i zatoki,
• stopniowy zanik błony śluzowej nosa.
• mniej bądź bardziej nasilony ból głowy,
• zaburzenia snu i trudności z zasypianiem,
• postępujące odsłonięcie chrząstki i perforacja (powstawanie ubytków) przegrody nosowej.

Jak przeciwdziałać uzależnieniu od kropli do nosa?

Najskuteczniejszym i zarazem jedynym sposobem na pozbycie się nałogowego użycia kropli do nosa jest po prostu zaniechanie ich stosowania. Początkowo chory będzie borykać się z uporczywym problemem praktycznie całkowicie zatkanego nosa, co wynika z długiego czasu aplikacji obkurczającej substancji czynnej. Okres ten przeważnie trwa około 14 dni – tak długi czas może okazać się bardzo problematyczny dla pacjenta. Dlatego też lekarze proponują kilka sposobów walki z uzależnieniem:

• całkowite odstawienie kropli wraz z równoczesnym użyciem sprayów do nosa na bazie wody morskiej
• zmniejszenie dawki ksylo/oksymetazoliny, co pozwala na łatwiejsze odstawienie kropli i uniknięcie nadmiernie zatkanego nosa
• leczenie wybiórcze – pacjent rezygnuje z zakrapiania jednej z dziurek nosa, co pozwoli na pełną regenerację przy równoczesnym zachowaniu drożności drugiej
• farmakoterapia przy pomocy pseudoefedryny (maksymalnie 7 dni)
• operacyjna plastyka dolnych małżowin nosowych tzw. mukotomia.

Bibliografia:

1. Patel A., Levi JR., Brook CD. "Should excess topical decongestant use raise a red flag? Rhinitis medicamentosa and opioid use disorder." Annals of Otology, Rhinology & Laryngology 2020, 129(20): 164-169.
2. Krzych-Fałta E., et al. "The frequency of use of OTC drugs by subjects with diagnosed allergic rhinitis in the light of the ECAP (Epidemiology of Allergic Diseases in Poland) project." Alergologia Polska 2018, 5(3): 168-174.
3. Dąbrowski P. "Niedrożność nosa – przyczyny, diagnostyka i leczenie." Lekarz POZ 2017, 1: 19-28.
4. Dokuyucu R., et al. "Systemic side effects of locally used oxymetazoline." International journal of clinical and experimental medicine 2015, 8(2): 2674-2678.
5. Cinigi C., Ozdoganoglu T., Songu M. "Nasal obstruction as a drug side effect." Therapeutic advances in respiratory disease 2011, 5(3): 175-182.