Sezonowy alergiczny nieżyt nosa, zwany katarem siennym jest nadmierną odpowiedzią układu immunologicznego na alergeny zawarte w powietrzu, przejawiającą się zapaleniem błony śluzowej nosa. Najczęstszymi objawami są: przeźroczysty, wodnisty katar, łzawienie, obrzęk i swędzenie wokół oczu, które pojawiają się w ciągu kilku minut po ekspozycji na alergen i przeważnie trwają dłużej niż dwa tygodnie. Przyczyny alergii sezonowej mogą być różne i zależą od podatności pacjentów, często związanej z porą roku. Prawie zawsze za wywołanie reakcji odpowiedzialny jest czynnik środowiskowy, w tym pyłki, sierść, kurz, pleśń, metale, czy też środki spożywcze. W wyniku połączenia przeciwciała IgE z alergenem, dochodzi do uwalniania substancji prozapalnych, m.in.: histaminy z komórek tucznych. Diagnostyka obejmuje zestawienie występujących symptomów z wynikami testów skórnych, oznaczenia swoistych przeciwciał IgE lub donosowej próby prowokacyjnej [1-4].

Leki stosowane w katarze siennym

Leczenie sezonowego ANN zależy od doboru leku i dawki, prawidłowej aplikacji, długotrwałego stosowania, a także profilaktycznego stosowania leków przed narażeniem na alergen. Najskuteczniejszym sposobem leczenia sezonowego kataru jest swoista immunoterapia alergenowa, której celem jest odczulenie, a więc długotrwałe zwalczenie przyczyny [1, 2].

Farmakoterapia sezonowego ANN obejmuje:

1. Donosowe glikokortykosterydy

Co ważne, GKS stosuje się w ilości 1-2 dawek, 1-2 razy dziennie. Efekt działania jest opóźniony, nawet do 12 h od podania, a maksymalne działanie osiąga się po 2 tygodniowym schemacie leczenia.  Oprócz zmniejszenia objawów ze strony nosa oraz zaburzenia węchu łagodzą również alergiczne zapalenie spojówek. Podawane miejscowo nie wywołują ciężkich działań niepożądanych. Głównie jest to podrażnienie gardła, suchość w nosie i skłonność do krwawień z nosa [1, 2].

2. Doustne glikokortykosterydy

U pacjentów, u których objawy są ciężkie, a miejscowe leczenie nie daje odpowiedzi lub jest niemożliwe ze względu na niedrożność nosa, lekarze mogą włączyć leczenie doustne, stosowane przez kilka dni. Najczęściej jest to prednizon, dostępny na receptę lek podawany jest raz dziennie, rano, zaczynając od najmniejszej skutecznej dawki. Dostępny pod nazwą handlową Encorton [1, 2].

3. Leki przeciwhistaminowe blokujące receptory H1

Najskuteczniejsza grupa leków, łagodząca objawy związane z wyrzutem histaminy, w tym wodnisty katar, świąd, obrzęk, kichanie oraz zapalenie oczu. Ich skuteczność jest większa, jeśli włączone są profilaktycznie przed narażeniem na alergen.

Obecnie zaleca się stosowanie H1-blokerów II generacji, które są znacznie bardziej swoiste receptorowo, co zmniejsza ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, w tym zaburzeń koncentracji, nadmiernej sedacji, czy też wchodzenia w interakcje z innymi lekami (szczególnie nowsze preparaty zawierające desloratydynę i lewocetyryzynę). Najczęściej w preparatach znajdziemy:

-cetyryzynę

•         na receptę: Alermed, Allertec, Cetirizine Genoptim
•         OTC: Alerzina, Amertil Bio, Cetrix

-lewocetyryzynę

•         na receptę: Cezera, Contrahist, Lecetax, Xyzal, Zyx
•         OTC: Contrahist Allergy, Lirra Gem, Zyx Bio

-loratydynę

•         na receptę: Claritine, Loratan
•         OTC: Flonidan Control, Loratydyna Pylox

-desloratydynę

•         na receptę: Aerius, Delortan, Jovesto, Dynid
•         OTC: Aleric Deslo Active, Hitaxa Fast

Z preparatów podawanych donosowo, wyróżnimy te zawierające azelastynę (OTC: Allergodil, na receptę: Dymista) oraz dimetynden (OTC: Otrivin Allergy).

Przy występowaniu alergicznego zapalenia spojówek stosuję się preparaty z azelasytyną (OTC: Allergodil, Azelastin COMOD), ketotifenem (OTC: Zabak) i olpatadyną (OTC: Starazolin Alergia, Oftahist, na receptę Olodon Free) [1, 2].

4. Kromony

Kromoglikan sodowy ze względu na mniejszą skuteczność względem poprzednich grup leków jest rzadziej stosowany. Włączenie rozważa się, gdy GKS lub H­1-blokery są przeciwskazane u pacjentów lub wywołują nasilone działania niepożądane. Wymagają aplikacji od 4 do 6 razy dziennie do nosa (OTC: Polcrom 2%, CromoHEXAL) lub oczu (OTC: Allergocrom, Allergo-COMOD, Polcrom, Alleoptical) [1, 2].

5. Leki obkurczające błonę śluzową nosa

Beta-adrenolityki donosowe ze względu na brak działania przeciwzapalnego, niwelują wyłącznie wodnisty katar i polepszają komfort pacjenta, u którego występuje zatkany nos. Zalecane są doraźnie, nie dłużej niż 5-7 dni. Ze względu na szybkie działanie, efekt występuje po ok. 10 min.

Preparatów donosowych na rynku farmaceutycznym jest dostępnych wiele. Głównie są te leki o statusie OTC. Najbardziej popularne, zawierające ksylometazolinę (Xylorin, Xylometazolin VP, Xylogel, Xedine, Otrivin) i oksymetazolinę (Afrin, Nasivin, Oxalin, Vicks Sinex).

Preparaty doustne nie są zalecane. Szczególnie u kobiet w ciąży, małych dzieci oraz u pacjentów z chorobami układu krążenia [1, 2].

6. Leki przeciwleukotrienowe

Zarejestrowany do stosowania w ANN ze współistniejąca astmą jest montelukast dostępny na receptę (Asmenol, Montelak, Montelukast Sandoz, Singulair) Zalecany jest w dawce 10 mg raz na dobę po 15 roku życia. U młodszych pacjentów dawka jest zmniejszana do 5 mg (6-14 r.ż.), 4 mg (2-5 r.ż.) i 2,5 mg (6 m.ż. do 2 r.ż.) [1, 2].

7. Donosowe leki przeciwcholinergiczne

W Polsce dostępny jest preparat złożony OTC, zawierający bromek ipratropium i ksylometazolinę: Otrivin ipra Max. Może być stosowany u dorosłych przez maksymalnie 5-7 dni, 3xdziennie, w odstępach co najmniej 6 h. Efekt hamowania wodnistego kataru pojawia się po 5-15 min [1, 2].

Bibliografia

1. Samoliński Bolesław et al. Zasady postępowania w alergicznym nieżycie nosa. Lekarz Rodzinny 2012
2. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.17.3 [Accessed: 21.12.2021]
3. NIAID: Environmental Allergies 2015
4. Lisa M. et al. Allergic Rhinitis. N EngI J Med. 2015; 372:456-463